Cardano’da Risksiz Pasif Gelir Elde Edin: Delegasyon (Staking) ve Ouroboros’a Dair Her Şey

Standart Hisse İspatı’nın nasıl çalıştığını ve giderek nasıl Zenginler Kulübüne dönüştüğünü Hisse İspatı -Proof of Stake (POS) Nedir? yazımızda anlatmıştık. Bu yazımızda ise Cardano’nun bunu tersine çevirerek nasıl dünyanın en merkeziyetsiz hisse ispat blokzincir ağı olduğunu ve ADA sahiplerinin nasıl pasif gelir elde edebileceğini inceleyeceğiz.

Ouroboros: Dünyanın Matematiksel Olarak Güvenliği Kanıtlanmış Tek POS Protokolü

Cardano, hisse ispatı (POS- Proof of Stake) ile çalışan, dünyanın en merkeziyetsiz blokzincir ağı. Bu başarı, topluluğa ait olduğu kadar, Cardano hisse ispat yönteminin temelinde çalışan Ouroboros protokolüne de ait. Ouroboros protokolünün teorisi, Cardano baş araştırmacılarından Prof. Dr. Aggelos Kiayias ve ekibi tarafından geliştirildi. Öncelikle akademik bir makale olarak yayınlanan Ouroboros protokkolü, bir blokzincir makalesinin dünyada aldığı en çok atıf sayısına sahip. İlk defa 2017 yılında teorisi tamamlanarak akademiye açılan Ouroboros protokolü, dünyadaki pek çok blokzinciri de etkilemiş durumda. Bunların başında ise pek çok özelliğini bu makaleye borçlu olan Polkadot geliyor.

Cardano’da neden önce akademik makaleler yayınlanıyor ardından ise geliştirme yapılıyor ve bu makalelerin neden rakiplere de açık olduğunu merak ediyorsanız bu yazımızı okuyabilirsiniz:  Cardano 101: Cardano’nun En Önemli Farkı En önemli Farkı: Akademik Geliştirme

Ouroboros Nasıl Çalışıyor?

Tüm konsensus modellerinin ana mantığı, insanlardan kaybetmeyi göze alamayacakları sınırlı bir kaynağı, ödül kazanmaları uğruna ortaya koymalarını istemek. POW yönteminde bu sınırlı kaynak işlemci gücüydü (elektrik ve pahalı cihazlar). Hisse İspatında (POS) ise sınırlı kaynağımız paramız yani coinlerimiz.

Standart hisse ispat protokollerinin, en çok parası (teminatı) bulunanlar arasında rastgele 1 kişiyi seçerek blokzincir ağında yapılan işlemi (TX) doğrulattıklarını (valide ettirdiklerini) ve bunun karşılığında doğrulama yapan kişiye ödül vererek blokzincirin çalışmasını sağladıklarını daha önceki yazımızda incelemiştik. Masaya en çok coinleri koyanların rastgele seçildiği bu sistem ise giderek bir zenginler kulübü yaratıyor ve ağın güvenliğini tehlikeye atıyordu.

Cardano’da ise durum tam tersi. Temelde, Ouroboros’un bu duruma getirdiği 2 farklı çözüm var;

(1) Teminat miktarını zenginlerden değil kullanıcıların genelinden al, ödülü de 1 kişiye değil kullanıcılara dağıt

(2) Arada yine de zenginler kulübü oluşturabilecek olanlar çıkarsa, maksimum teminat miktarına sınır koy, büyüyemesinler

Aslında amacımız, programlama bilsin bilmesin ve ne kadar ADA’sı olduğuna bakmaksızın herkesi doğrulama sisteminin bir parçası haline getirmek. Böylelikle hem dünyanın en güvenli ağına sahip oluruz hem de doğrulama ödülleri belirli kişilere değil sistemin tüm kullanıcılarına dağıtılır.

Doğrulama yapılmasını sağlayan sistemler, temelde ortalama bilgisayarlar üzerinde çalışan yazılımlardır. Ancak bu bilgisayarların sürekli aktif kalarak doğrulama yapması gerektiğinden, genelde dışarıdan sunucular kiralanarak ayakta tutulur.  Peki herkesin bu sistemlere sahip olmasını veya bu sistemleri kullanabilmesini bekleyebilir miyiz? Hayır. O zaman başlangıçta belirttiğimiz gibi mümkün olduğunca çok insanı nasıl işlem doğrulama sürecine katacağız?

Delegasyon (Staking)

Cardano bunu delegasyon (staking) modeli ile sağlıyor. Diyelim ki Ali, Cardano ağında gerçekleşen işlemleri doğrulamak (blok üretmek) istiyor. Bunun için gerekli bilgisayar sistemi ve sistemi idame ettirecek yazılım bilgisi var. Ancak Ali’nin yeterince çok ADA’sı yok. İş ispatı (POW) ile de Cardano çalışmadığı için sadece bilgisayar sistemi blok üretmek için yeterli değil.

Ayşe de Ali gibi blok üretmek istiyor ancak onun da yazılım bilgisi ve gerekli bilgisayar sistemi yok. İşte Cardano, delegasyon sistemiyle, Ali ile Ayşe’nin buluşmasını sağlıyor.

Delegasyon Havuzu (Stake Pool)

Ali önce blok üretip ödül kazanacak bilgisayar sistemini kuruyor. Bu sisteme, Delegasyon Havuzu (Stake Pool) diyoruz. Teknik bilgisi olmayan ancak ADA’sı olan diğer kullanıcılar da (örneğimizde Ayşe) ADA’larını Ali’nin havuzuna delege (stake) ediyor. Artık Ali’nin teknik bilgisi ve Ayşe’nin ADA’ları sayesinde bu delegasyon havuzu blok üretebiliyor ve karşılığında ödül kazanabiliyor.  Ali’ye bu durumda Delegasyon Havuzu Yöneticisi (Stake Pool Operator) kısaca SPO diyoruz.

Bu aslında kimsenin kaybetmediği bir sistem. Ali ile Ayşe farklı alandaki güçlerini birleştirerek blok üretmeye başladılar. Cardano ağı için ise blok üretimi 3-5 kişinin tekeline bırakılmadı aksine kullanıcıların büyük çoğunluğuna yayıldı. Bugün Cardano üzerindeki tüm ADA’ların %70’i bir delegasyon havuzuna delege edilmiş durumda. %70 gibi astronomik bir rakamın başka herhangi bir blokzincirinde ise emsali yok.

Delegasyon (Staking) Güvenli mi?

Delegasyon bir blokzincirinde yapabileceğiniz en güvenli işlemlerden biridir. Cardano’da delegasyon havuzuna delege edilen ADA’lar asla cüzdanınızdan ayrılmaz. Yani hiçbir şekilde Ayşe, ADA’larını Ali’ye transfer etmiş olmaz. Aslında delegasyon, oy vermek gibidir ve güveni gösterir. Ayşe der ki, benim 10.000 ADA coinim var ve 10.000 ADA’lık söz sahibiyim Cardano’da. Dolayısıyla 10.000 ADA’lık karar verme gücümle, Ali’nin blok üretmesini tercih ediyorum. Yani Ali’nin delegasyon havuzuna delege edilen Ayşe’nin ADA’ları değil, Ayşe’nin ADA’ları miktarınca tercih yapma gücüdür.

Cardano’da neden sahip olduğunuz ADA miktarı kadar söz sahibi olduğunuzu öğrenmek için: Cardano 101: Bu Kadar Parayı Kim Yönetiyor? Bir Akışkan Demokrasi Örneği Olarak Cardano yazımızı inceleyebilirsiniz.

Delege Edilen ADA’lar Kilitlenir Mi?

Hayır. Yukarıda belirttiğimiz gibi aslında ADA’lar sadece karar verme gücünüzü gösteren birer gösterge delegasyon için. Dolayısıyla kimse ADA’larınıza dokunamaz veya onlar hakkında karar veremez. Buna Liquid Staking yani Akışkan Delegasyon deniliyor ve Cardano’daki gibi %100 serbesti sağlayan başka bir blokzincir daha yok.

Ya Seçtiğim Delegasyon Havuzu Kötü Niyetliyse?

Standart hisse ispat yönteminde blok üreticisi (delegasyon havuzu) kötü niyetli davranırsa, diğer blok üreticileri bunu fark eder ve delegasyon havuzunun tüm coinlerini sistem ceza olarak kendisi alır.

Cardano’da bu durum tamamen farklıdır. Ouroboros protokolünde, blokzincirdeki blok üretimine güvenlik için çok küçük bir gecikme uygulanır. Yani blok üreticisi bloku üretir üretmez blok, zincirde hemen yerini almaz aksine çok küçük sürelerde diğer blok üreticilerinin bir kısmının kontrolüne tabi tutulur. Eğer üretilen blok manipüle edilmiş ise zaten sisteme hiç girmez.

Peki manipüle edilmiş blok üreticisine (delegasyon havuzuna) ne olur? Bir daha blok üretme şansı elinden alınır. Yani sistemden atılır. Böylece Ali hile yapmış olsa dahi Ayşe sadece son kazanacağı ödülden mahrum kalmış olur. Önceki ödüllerine bir şey olmayacağı gibi, istediği anda da blok üreticisini değiştirebileceğinden başka bir blok üreticisine geçerek yine ödüllerini kazanmaya devam eder.

Delegasyon Ödülü Nedir?

Cardano’da yapılan her bir işlemin bir işlem ücreti vardır. Mesela Ali Ayşe’ye 5 ADA yollarken sistem Ali’den 0,1 ADA işlem ücreti alabilir. Aslında blok üretmek demek, bir blok içine sığabilecek tüm işlemleri onaylamak demektir. Toplam ödül miktarı; delegasyon havuzunun 1 Epoch içerisinde ürettiği bloklardaki tüm işlem ücretlerinden ve Cardano ağının, kullanıcıları teşvik etmek için verdiği değişen miktarlardaki ADA’lardan oluşur.

Delegasyon Ödülleri Ne Zaman Dağıtılır?

Cardano zamanı 5 günlük dilimlere böler. Bunlara Epoch denilir. Delegasyon yapıldıktan sonra kazanılan ADA’lar 5. günün bitiminde kullanıcılara dağıtılır.

Delegasyon Ödülleri Nasıl Bölüşülüyor?

Diyelim ki Ayşe, Ahmet ve Hasan, Ali’nin delegasyon havuzuna delegasyon (staking) yaptılar. Delege edilen ADA’ların %50’si Ayşe’nin %30’u Ahmet’in %20’si ise Hasan’ın olsun. Ali’nin de hiç delege edilmiş ADA’sı olmasın. 5 günlük (1 epochluk) toplam delegasyon ödülü ise 1000 ADA olsun. Öncelikle 1000 ADA’nın 340 ADA’sı doğrudan Ali’ye delegasyon havuzunun teknik ihtiyaçları için verilir. Geriye kalan tutar ise kullanıcıların %’lerine göre paylaştırılır. Bu durumda 660 ADA’dan Ali hiç alamaz, Ayşe 330 (%50), Ahmet 198 (%30) ve Ahmet 132 (%20) ADA kazanır.

Yine Delegasyon havuzu sahipleri (SPO) isterlerse sundukları hizmet karşılığında, ödüllerden belli oranda bir pay alabilirler. Bu oran havuz kurulurken belirlenir ve herkesin kontrolüne açıktır. Eğer Ali’nin havuzunun komisyon miktarı %2 olsaydı yukarıdaki örnekte, 1000 ADA’lık ödülün 340’ı yine havuz harcamalarına ayrılacak, kalan 660’ın %2’si olan 13,2 ADA Ali’ye verilecekti. Ayşe, Ahmet ve Hasan’a ise geriye kalan 646,8 ADA hisseleri oranında paylaştırılacaktı.

Cardano Türkiye Delegasyon Havuzu

Cardano Türkiye olarak, Türkiye’nin tek Delegasyon Havuzunu yönetiyoruz. Türkçe rehberler hazırlıyor, Cardano özelinde blockchain teknolojisindeki gelişmeleri takip edip, sizlerle paylaşıyoruz. Tüm bu içerikleri bağımsız olarak üretebilmek ise temel ilkemiz.

Havuzumuzun komisyon oranı %0 (sıfır). Yani kazandığımız tüm ödüller, hisse oranımıza göre eşit dağılıyor. Sunucularımızın tamamı ise Türkiye’de. Cardano ağının Türkiye ayağını oluşturmaktan büyük mutluluk duyuyoruz.

Delegasyon Havuzu

İsim: Cardano Turkiye
Ticker: TURK
Komisyon: %0

Delegasyon Nasıl Yapılır?

Cardano’da her delegasyon havuzunun bir kısa ismi vardır ve buna ticker denilir. TURK Cardano Türkiye’nin kısa ismidir (ticker). Kullandığınız cüzdana göre nasıl delegasyon (staking) yapacağınız farklılıklar gösterebilir. Fakat genelde TURK ifadesi ile bizlere staking yapabilirsiniz.

Nami Cüzdan (Wallet) İle Nasıl Delege Ederim?

1. Öncelikle https://pool.pm/ sitesine gidin. Sağ taraftaki arama butonuna basın.
2. Çıkan ekranda TURK ifadesini yazın ve çıkan TURK ibareli kutuya tıklayın.
3. Burada havuzumuza ait detayları göreceksiniz. Sağ taraftaki JOIN’e basın ve Nami’yi seçin.
4. Bu işlemi ilk defa yapıyorsanız pool.pm, cüzdanınızı görüntülemek için isteyecek, Access‘e basın.
5. Ardından Nami sizden işlemi imzalamanızı isteyecek. Şifrenizi girerek imzalayın ve tebrikler ilk delegasyonunuzu yaptınız!

Not: Eğer ilk defa yapıyorsanız -2 adalık bir işlem göreceksiniz. Bu kendi kendinize yolladığınız bir ücret olacak ve ADA’nız eksilmeyecek.

Eternl Cüzdan (Wallet) İle Nasıl Delege Ederim?

1. Staking bölümüne tıklayın ve Filter Pools bölümüne TURK yazın.
2. Ardından çıkan kutucukta Delegate‘e basın ve işlemi imzalayın. Tebrikler delegasyonu tamamladınız!

Telegram: https://t.me/CardanoTurkSPO

Twitter: https://twitter.com/CardanoTurk